Astronomija milimetarskih i podmilimetarskih valova može da pruži nova saznanja o rađanju zvijezda. Ovo područje spektra u najvećem dijelu upija zemljina atmosfera (posebno vodena para) pa se radio teleskopi koji registriraju ove valove moraju postavljati na izuzetno suha mjesta i što veće nadmorske visine. U okviru projekta ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array- ili Atakama veliki milimetarski/podmilimetarski niz) planira se postavljanje 60 antena prečnika 12 metara. One će biti raspoređene i do međusobnih daljina od 16 km i formirati divovski teelskop izuzetne preciznosti. Jedna antena je već u probnom radu i daje prve rezultate. Smještena je na platou Chajnantor u čileanskoj pustinji Atacama na nadmorskoj visini od 5100 m.
U okviru projekta APEX (Atacama Pathfinder Experiment) koji je plod saradnje Max-Planck-Institute for Radio Astronomy (MPIfR), Onsala Space Observatory (OSO) ESO (Evropska južna opservatorija) objavljen je snimak područja RCW120 u sazviježđu Škorpiona. Ova struktura je oko 4200 svjetlosnih godina udaljeno od Sunca. Na snimku se vidi šireći mjehur ioniziranog plina prečnika oko 10 svjetlosnih godina. Podmilimetarski valovi su ključni za opažanje veoma hladne materije.
Vruća masivna zvijezda u središtu emitira ogromne količine ultraljubičastog zračenje. Ono ionizira okolni plin i na snimku se vidi kao crveno svjetlucanje jer se radi uglavnom o vodiku. Šireći se u okolni prostor udarni val gura sloj okolnog hladnog međuzvjezdanog plina i prašine. U tom sloju dolazi do nestabilnosti i stvaranja gušćih zgušnjenja u kojima se rađaju nove zvijezde. Iako su ovi hladni oblaci na temperaturama od -250 stepeni celzija, njihovo slabašno svjetlucanje se „vidi“ u podmilimetarskom području. Sjaj pojedinih zgušnjenja je i mjera njihove mase pa se mogu posmatrati procesi formiranja zvijezda malih masa što prije nije bilo moguće.
Podmilimetarska „slika“ je predstavljena plavo, a crvena područja su snimci u H alfa liniji vodika (SuperCosmos H-alpha survey).
MM
Izvor: ESO/APEX/DSS2/SuperCosmos/Deharveng(LAM)/Zavagno(LAM)